Từ năm 2015, khi Việt Nam đang trong quá trình đàm phán Hiệp định TPP (sau này là Hiệp định CPTPP) thì đã có dòng dịch chuyển ĐTNN đến Việt Nam để đón những lợi thế từ Hiệp định CPTPP mang lại. Tiếp đó, do ảnh hưởng của xung đột thương mại giữa các nền kinh tế lớn, đặc biệt là giữa Hoa Kỳ - Trung Quốc, cũng như những lo ngại về sự phụ thuộc chuỗi cung ứng vào một đối tác, các doanh nghiệp nước ngoài đã có xu hướng chuyển dịch khỏi Trung Quốc, quay về đầu tư trong nước, chuyển hoặc mở rộng đầu tư sang các quốc gia khác có điều kiện phù hợp hơn. Ngay cả các doanh nghiệp Trung Quốc cũng tái cơ cấu một phần đầu tư ra khỏi Trung Quốc để tránh việc áp mức thuế cao khi nhập khẩu hàng hóa vào Hoa Kỳ. Sự bùng nổ của đại dịch Covid-19 đã góp phần đẩy nhanh sự dịch chuyển và tái định vị sản xuất này.

Đại dịch Covid-19 đã tác động tiêu cực tới nền kinh tế thế giới, trong đó các hoạt động sản xuất bị đình trệ, chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn, các biện pháp ngăn chặn dịch bệnh cần thiết[1] đã làm cho các hoạt động kinh tế xã hội tại nhiều quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề. Covid-19 ảnh hưởng toàn diện đến cung, cầu, thị trường tài chính và tâm lý người tiêu dùng. Xung đột thương mại Mỹ - Trung đã phần nào hạ nhiệt sau khi hai bên đạt được thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 lại trở nên căng thẳng với sự bùng phát và lây lan nhanh chóng của đại dịch Covid-19. Một số nhân tố như đạo luật an ninh ở Hồng Kông đã đẩy căng thẳng địa chính trị giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ cùng các đồng minh châu Âu lên nấc thang mới.

Trong bối cảnh tổng cầu tiêu dùng, giá dầu và năng lượng giảm mạnh, giá thực phẩm và dịch vụ y tế tăng, dù nhiều nước đã đưa ra các gói kích thích kinh tế, nhưng lạm phát toàn cầu vẫn ở mức khá thấp, khoảng 2,2%^[2]. Quỹ tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo kinh tế toàn cầu sẽ suy thoái, tăng trưởng -3% năm 2020^[3] (thấp hơn nhiều so với mức dự báo 3,3% vào thời điểm tháng 1/2020), mức tăng trưởng thấp nhất trong vòng 90 năm trở lại đây, tương đương với thời kỳ Đại suy thái những năm 30 của thế kỷ trước. Đặc biệt tại những nền kinh tế phát triển, tăng trưởng cũng sẽ giảm mạnh, như Trung Quốc (1,2%), Hoa Kỳ (-5,9%), Nhật Bản (-5,2%), Hàn Quốc (-1,2%), Anh (-6,5%), Canada (-6,2%), khu vực Châu Âu (-7,5%), ASEAN-5^[4] (-0,6%). Bên cạnh đó, với sự lao dốc của thị trường chứng khoán, giá trị tài sản của các hộ gia đình giảm mạnh, qua đó ảnh hưởng tiêu cực tới cầu tiêu dùng. Trong khoảng thời gian đầu năm 2020, có những thời điểm các chỉ số chứng khoán của những thị trường trọng yếu như Mỹ, EU, Nhật đã giảm đến 30%.

Báo cáo mới nhất của World Bank[5] còn đưa ra mức dự báo bi quan hơn. Theo đó, tăng trưởng kinh tế thế giới giảm -5,2%, tăng trưởng của các quốc gia lần lượt là Trung Quốc (1%); Hoa Kỳ (-6,1%); Nhật Bản (-6,1%); Châu Âu (-9,1%)….

Tuy nhiên, kịch bản tăng trưởng này sẽ còn tiếp tục thay đổi, phụ thuộc vào 3 yếu tố[6]: (i) khả năng kiểm soát dịch bệnh của mỗi quốc gia; (ii) hiệu quả của các chính sách/gói hỗ trợ; và (iii) hiệu quả hợp tác quốc tế (trong phòng chống đại dịch).

Du lịch là một trong những ngành bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi cuộc khủng hoảng Covid-19. Doanh thu của nhiều ngành công nghiệp trên thế giới đều giảm mạnh, cụ thể hàng không (-116%) và khách sạn, nhà hàng và giải trí (-41%), ngành năng lượng (-208%) và tự động hóa (-47%).

Theo đó, những tác động của Covid-19 tới các nền kinh tế, chuỗi cung ứng và hoạt động sản xuất và tới thương mại toàn cầu đã làm giảm nhu cầu đầu tư nói chung và ĐTNN nói riêng.

Vừa qua, Diễn đàn Thương mại và Phát triển của Liên Hiệp quốc (UNCTAD)[7]  và Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) đều có chung nhận định đại dịch sẽ làm giảm từ 30-40% FDI toàn cầu trong giai đoạn 2020-2021, mức thấp nhất trong vòng 2 thập kỷ. Doanh thu của 5.000 công ty đa quốc gia (MNEs) hàng đầu thế giới đã giảm trung bình 30%, và xu hướng này có thể sẽ tiếp tục. Tái đầu tư phần thu nhập là một thành phần chính của FDI và 5.000 MNEs hàng đầu chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng vốn FDI toàn cầu.

Các thương vụ M&A trên phạm vi toàn cầu đều có xu hướng giảm. Các giao dịch M&A xuyên biên giới đã giảm từ 874 vụ vào tháng 2 năm 2020 xuống còn 385 vụ trong khoảng thời gian từ ngày 1/3 đến ngày 20/3/2020. Năm 2019, trung bình hàng tháng có 1.200 vụ M&A. Trong quý I năm 2020, số lượng các vụ M&A trên toàn cầu đã giảm 70%[8].

Có thể nói đại dịch covid-19 đã tác động trên toàn cầu, chưa biết lúc nào dừng. Chỉ khi nào có vacxin thì mới có thể yên tâm kiểm soát được tình hình. Theo đó, dòng vốn ĐTNN đang được tái định vị để giảm thiểu rủi ro và tăng cường tính an toàn và hiệu quả dự kiến sẽ làm gia tăng ĐTNN tại một số quốc gia như Ấn Độ, Indonessia, Malaysia,... trong đó có Việt Nam.