Một sự 'lột xác'

Trong Chương trình 'Dân hỏi - Bộ trưởng trả lời' mới đây, Bộ trưởng Bùi Quang Vinh đã nhấn mạnh từ này khi nói đến sự thay đổi của Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư. Bộ trưởng cho biết, việc sửa đổi 2 luật lần này đã khắc phục được những yếu điểm, khiếm khuyết trong hơn chục năm qua khi triển khai Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp cũ.

Nội dung cơ bản nhất trong Luật Đầu tư là thay đổi phương pháp tiếp cận. Phương pháp tiếp cận trước đây của chúng ta là 'chọn cho', có nghĩa là trong luật quy định những lĩnh vực, ngành nghề nào được phép đầu tư kinh doanh thì doanh nghiệp được làm. Nhưng lần này, chúng ta đã minh bạch hơn và rõ ràng hơn, đó là dùng phương pháp 'chọn bỏ'. Bộ trưởng Vinh thông tin thêm, đây là phương pháp rất khó mà trên thế giới không phải nước nào cũng dám áp dụng, nhưng Quốc hội đã quyết định áp dụng phương pháp này. Theo đó, cái gì cấm, cái gì hạn chế thì ghi vào trong luật. Việc này cũng là để thể hiện đúng Hiến pháp sửa đổi năm 2013 về quyền tự do kinh doanh của công dân, những gì luật pháp không cấm thì người dân và doanh nghiệp được tự do kinh doanh.

Một vấn đề nữa trong lần sửa đổi luật lần này là tất cả các doanh nghiệp trong nước không cần cấp giấy chứng nhận đầu tư. Họ được phép kinh doanh những lĩnh vực mà luật pháp cho phép, nếu kinh doanh ở những lĩnh vực có điều kiện thì họ cần đủ điều kiện. Các cơ quan quản lý nhà nước đi kiểm tra sau và nếu phát hiện chưa đúng yêu cầu chỉnh sửa, nếu đến mức vi phạm quá lớn có thể dừng. Đấy là chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, rất minh bạch, thông thoáng, bớt chi phí cho người dân. Riêng các dự án đầu tư nước ngoài (FDI) thì khi nhà đầu tư lần đầu tiên vào Việt Nam phải được cấp giấy chứng nhận đầu tư.

Kinh doanh có điều kiện là để phục vụ con người tốt hơn

Luật Doanh nghiệp chỉ rõ 6 ngành nghề bị cấm, nhưng vẫn có tới 267 số ngành nghề kinh doanh có điều kiện khiến doanh nghiệp vẫn chưa thực sự 'thoải mái'. Theo Bộ trưởng Vinh, vấn đề không phải là nhiều hay ít, mà ở đây có nhận thức sai lệch. Bộ trưởng cho biết, đối với những nước càng phát triển, thì người ta càng quy định nhiều điều kiện trong các lĩnh vực kinh doanh để đảm bảo ngành kinh doanh đó phục vụ tốt cho phát triển con người, như: vấn đề sức khỏe, an ninh, môi trường.... Cho nên có thể hiểu, những điều kiện kinh doanh này là những điều làm cho ngành kinh doanh đó tốt lên, phục vụ tốt hơn cho con người, chứ đó không phải là những thủ tục quá nhiều.

Do vậy, trong 267 lĩnh vực kinh doanh có điều kiện, thì Chính phủ sẽ quy định những loại ngành nghề nào có điều kiện phải cấp phép, việc cấp phép ấy cũng cố gắng hạn chế đến mức tối thiểu. Còn lại là những ngành nghề có điều kiện nhưng không yêu cầu phải xin phép ai cả, các cơ quan có thẩm quyền của Chính phủ sẽ đi kiểm tra, giám sát việc có đáp ứng được điều kiện quy định không.

Bộ trưởng Vinh cho rằng, chúng ta hạn chế xin cấp phép nhưng có nhiều điều kiện kinh doanh chặt chẽ hơn, tốt hơn cho mục đích phục vụ con người, đó không phải là rào cản, không phải gây khó khăn cho doanh nghiệp.

Có lợi cho đại thể thì làm

Trước băn khoăn việc cho doanh nghiệp chủ động với con dấu, như vậy có phải là doanh nghiệp không phải dùng đến con dấu nữa hay không? Bộ trưởng Vinh cho biết, trên thế giới bỏ con dấu gần hết rồi, bây giờ người ta quan trọng đến chữ ký hơn, chữ ký của người có thẩm quyền mới là quyết định. Ở Việt Nam và một số nước hiện vẫn rất chặt chẽ về con dấu, thậm chí không quan tâm chữ ký nhiều, đó là cái cần phải thay đổi.

Thủ tục cấp con dấu cũng làm mất rất nhiều chi phí và thời gian của doanh nghiệp và gây ra nhiều phiền toái khác. Bộ trưởng cho biết, chúng ta mong muốn sửa đổi theo hướng bỏ con dấu đi, tuy nhiên, trong điều kiện thực tế của Việt Nam thì ngay lập tức cũng chưa thể bỏ được. Trong luật lần này được chấp thuận một ý là  doanh nghiệp sẽ quyết định nội dung và hình thức con dấu, họ được tự chủ và chịu trách nhiệm với con dấu của mình, đồng thời tiếp tục thúc đẩy sử dụng chữ ký như là căn cứ pháp lý cao nhất, nhất là chữ ký điện tử. Như vậy, chúng ta có thế từng bước tiến tới loại bỏ con dấu.

Trước lo ngại việc thông thoáng và đơn giản hóa các thủ tục có thể phát sinh một số hệ lụy như doanh nghiệp bỏ trốn, hay thành lập doanh nghiệp ma để mua bán hóa đơn. Bộ trưởng Vinh cho biết, xã hội nào dù chặt chẽ đến đâu cũng có những hành động mang tính chất lợi dụng kẽ hở pháp luật để kinh doanh trái phép. Việc đó các cơ quan có trách nhiệm sẽ xử lý các vi phạm này. Nhưng trong nguyên tắc làm luật, cái gì có lợi ích cho đại thể thì chúng ta phải áp dụng, không thể lấy cái vi phạm của một vài cá nhân, tập thể để bắt tất cả đại thể phải đi theo. Cho nên số ít vi phạm thì chúng ta sẽ có biện pháp, chế tài để xử lý, kiểm soát.

Kỳ vọng doanh nghiệp mới sẽ tăng

Mặc dù các doanh nghiệp vui mừng khi Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư đã gỡ nhiều rào cản về thủ tục. Tuy nhiên, doanh nghiệp cũng còn những băn khoăn khi rào cản còn ở trong các luật chuyên ngành khác, như: Luật Đất đai, Luật Xây dựng... Bộ trưởng Vinh cũng chia sẻ với những băn khoăn này của doanh nghiệp và cho rằng, Luật Doanh  nghiệp và Luật Đầu tư là những luật mang tính cơ bản, quy định những cái chung nhất cho lĩnh vực đầu tư, thành lập, quản trị doanh nghiệp. Tất cả doanh nghiệp thành lập, trừ một vài doanh nghiệp trong lĩnh vực đặc thù như ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán... thì có luật riêng, nhưng còn lại tuyệt đại đa số đều phải chấp hành theo Luật Doanh nghiệp, nhưng đúng là luật này không thể chế tài hết mọi lĩnh vực.

Bộ trưởng Vinh tái khẳng đinh, 2 luật sửa đổi lần này là luật cơ bản, đổi mới được rồi thì có thể tin rằng, sức ép của xã hội cũng như quá trình thực hiện các luật chuyên ngành nếu thấy không còn phù hợp thì Quốc hội cũng như Chính phủ sẽ phải xem xét để sửa lại cho phù hợp.

Việc sửa đổi 2 luật này cũng kỳ vọng một làn sóng thành lập doanh nghiệp mới, vì khi chi phí lập doanh nghiệp ít đi, minh bạch hơn, thời gian tiết kiệm hơn, thời cơ có thể không bị bỏ lỡ sẽ tạo sự khuyến khích cho người dân không đem tiền nhàn rỗi gửi vào ngân hàng, mua vàng, ngoại tệ. Thay vào đó, họ sẽ bỏ vào kinh doanh để đem lại lợi nhuận cao hơn, đồng thời tạo nhiều việc làm và giá trị cho đất nước.