Tác động lan tỏa đổi mới công nghệ

Tại Hội thảo Thu hút và chuyển giao công nghệ trong lĩnh vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, diễn ra ngày 25/6, tại Hà Nội. Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) Nguyễn Thế Phương đã nhấn mạnh nội dung trên.  

Khi đánh giá kết quả đổi mới và nâng cao trình độ công nghệ quốc gia sau 30 năm thu hút FDI, theo Thứ trưởng Nguyễn Thế Phương, phải khẳng định khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài là khu vực phát triển kinh tế năng động, ngày càng có nhiều đóng góp đáng kể trong sự phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Cụ thể, tính đến nay, Việt Nam đã thu hút được 25.949 dự án với tổng vốn đăng ký đầu tư đạt 326,3 tỷ USD, trong đó 84% số dự án đầu tư theo hình thức 100% vốn nước ngoài; vốn thực hiện lũy kế ước đạt 180,7 tỷ USD, bằng 56% tổng vốn đăng ký còn hiệu lực. Riêng trong 6 tháng đầu năm 2018, Việt Nam đã thu hút được 1.362 dự án cấp mới, 507 dự án điều chỉnh vốn và 2.749 dự án góp vốn mua cổ phần với tổng vốn đăng ký là hơn 20 tỷ USD.

Cùng với việc bổ sung nguồn vốn cho đầu tư phát triển, mở rộng thị trường, khu vực FDI còn góp phần nâng cao trình độ công nghệ, chuyển giao kỹ năng quản lý, tạo sức ép cạnh tranh cho các doanh nghiệp trong nước,buộc phải đổi mới công nghệ. Thông qua các dự án FDI, trình độ công nghệ sản xuất trong nước đã được nâng cao một cách rõ rệt so với trước đây...

Bên cạnh đó, các dự án FDI cũng tác động tới và thúc đẩy sự cố gắng đổi mới công nghệ của doanh nghiệp trong nước để cạnh tranh với các doanh nghiệp FDI. Các doanh nghiệp trong nước đã mạnh dạn nhập thiết bị và công nghệ mới để sản xuất ra các sản phẩm có tính cạnh tranh, không thua kém hàng nhập khẩu với giá cả hợp lý, được người tiêu dùng ưa chuộng như các sản phẩm may mặc, giày da, thực phẩm... Đây có thể coi là chuyển giao công nghệ một cách gián tiếp. Thực tế, có nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã lớn mạnh lên nhờ cách tiếp cận này. 

Nâng cao năng lực hấp thụ công nghệ của doanh nghiệp nội

Mặc dù đã có những tác động tích cực, nhưng theo Thứ trưởng Nguyễn Thế Phương, những kết quả này còn “khiêm tốn”, chưa đạt được như kỳ vọng. Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, cạnh tranh ngày càng gay gắt. Thứ trưởng Nguyễn Thế Phương nhấn mạnh, việc thu hút các dự án công nghệ cao, hiện đại, thân thiện với môi trường, sử dụng tiết kiệm năng lượng và nguyên vật liệu tiếp tục là một trong những ưu tiên hàng đầu. Do đó, vai trò của khu vực FDI là rất quan trọng trong dẫn dắt việc đổi mới và nâng cao trình độ công nghệ quốc gia.

Từ thực tế thời gian qua, nhiều chuyên gia đã đề cập đến một số tồn tại, vướng mắc liên quan đến việc chuyển giao công nghệ từ khu vực FDI sang khu vực doanh nghiệp trong nước. Chẳng hạn như các dự án FDI chủ yếu tập trung vào lắp ráp, gia công; tỷ lệ nội địa hóa thấp; đóng góp vào ngân sách nhà nước chưa tương xứng; giá trị tạo ra tại Việt Nam không cao; chưa tạo được mối liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp nội để cùng tham gia vào chuỗi giá trị, chưa thúc đẩy được công nghiệp hỗ trợ Việt Nam phát triển; hoạt động chuyển giao công nghệ và kinh nghiệm quản lý chưa đạt như kỳ vọng…

Theo TS. Trần Toàn Thắng, Trưởng ban Kinh tế Thế giới, Trung tâm Thông tin và dự báo kinh tế xã hội Quốc gia, khả năng kết nối và chuyển giao công nghệ của khối này đối với doanh nghiệp trong nước cũng được đánh giá là chưa đạt được nhiều kết quả khả quan.

Hầu hết các doanh nghiệp tham giao khảo sát cho rằng họ nhận chuyển giao từ các doanh nghiệp khác ngành, tức là có sự chuyển giao công nghệ theo chiều dọc, tuy nhiên không phải từ các doanh nghiệp  FDI mà từ chính doanh nghiệp Việt Nam. Các doanh nghiệp thứ cấp đi theo chuỗi sản xuất của doanh nghiệp FDI cũng khẳng định, họ nhận chuyển giao từ doanh nghiệp cùng ngành với nhau dễ hơn từ doanh nghiệp FDI. 

Để cải thiện những bất cập trên, cũng như để nguồn vốn FDI tác động lan toàn diện tới nền kinh tế, trong đó có việc thúc đẩy việc chuyển giao và tiếp nhận công nghệ hiện đại. TS. NguyễnThị Tuệ Anh, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, cho rằng,cần tạo ra môi trường cạnh tranh bình đẳng, để các doanh nghiệp có thể một mặt cạnh tranh lành mạnh nhưng mặt khác hợp tác, liên kết sản xuất.

TS. Tuệ Anh lưu ý, chính sách thu hút FDI thời gian tới cần tăng cường hơn nữa sự hướng tới tương tác liên kết sản xuất giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp Việt, cũng như hài hòa mục tiêu thu hút FDI với chính sách phát triển doanh nghiệp trong nước.   

T.S Thắng nhấn mạnh, yếu tố nội lực của doanh nghiệp là yếu tố quan trọng nhất,đóng góp trực tiếp vào việc doanh nghiệp có chuyển giao hay không. Bởi vai trò của FDI tác động lớn tới chuyển giao của chính họ hơn là cho doanh nghiệp trong nước”,

Dưới góc độ là một doanh nghiệp, nhà cung cấp cấp I của Samsung Electronics, ông Nguyễn Thanh Cường, đại diện Công ty Goldsun Packaging cho rằng, Chính phủ cần tiếp tục đẩy mạnh thu hút FDI có chọn lọc, ưu tiên doanh nghiệp FDI sẵn sàng kết nối với doanh nghiệp Việt, có lộ trình cam kết nội địa hóa cụ thể sẽ tốt hơn. Hạn chế cấp phép đầu tư các nhóm ngành hàng mà các doanh nghiệp nội đã và đang làm chủ công nghệ, tạo điều kiện để các doanh nghiệp nội phát triển, nâng cao thị phần nội địa.